Dalekie obserwacje z Croce del Pratomagno
Pratomagno - pasmo górskie leżące pomiędzy Florencją i Arezzo, oddzielające dwie doliny - Valdarno i Casentino. Charakteryzuje się rozległymi, zielonymi łąkami na szczytach oraz zalesionymi zboczami. To nie tylko raj dla pieszych wędrówek, kolarstwa górskiego i trekkingu. To również miejsce idealne na delektowanie się w ciszy zapierającymi dech w piersiach widokami.
Ukształtowanie i wysokość Pratomagno sprawia, że ze szczytu Croce del Pratomagno (1592 m n.p.m.) rozpościera się widok obejmujący nie tylko prawie całą Toskanię, ale wykraczający daleko poza jej obszar. Możemy stąd zobaczyć m.in. Gran Sasso d'Italia (204 km), Korsykę (199-272 km), masywy górskie w Trydencie (310 km) i najdalszy obiekt czyli szczyt Cime du Gélas/Monte Gelàs w Alpach Nadmorskich (345 km !!!).
Przy w miarę sprzyjającej pogodzie z Pratomagno bez trudu dostrzec można wszystko w promieniu 100 km. Natomiast warunki pogodowe jakie wystąpiły 9 lipca określiłbym jako "mocno zaskakujące". Widok tuż po zachodzie Słońca był tego dnia po prostu spektakularny i prezentował się jak na zdjęciu poniżej.
(kliknij na zdjęcie aby powiększyć)
 |
Biorąc pod uwagę, że obserwacja została przeprowadzona w lipcu, kiedy zwykle we Włoszech panuje gorące lato, można powiedzieć, że mieliśmy do czynienia z zupełnie wyjątkowymi i nietypowymi warunkami atmosferycznymi jak na tę porę roku. Niż genueński, który wybudował się dwa dni wcześniej (7/8 lipca), przesuwając się na wschód i północny-wschód przynióśł intensywne opady deszczu. Tak na marginesie kilka dni później ten niż dotarł również do Polski. Mokry i schłodzony grunt, który zostawił za sobą niż, zapobiegł unoszeniu się pyłów i mgły, natomiast stosunkowo wysoka temperatura utrzymała na bardzo niskim poziomie wilgotność powietrza. Połączenie tych dwóch czynników doprowadziło do ekstremalnego stopnia przejrzystości atmosfery.
Krystaliczne czyste powietrze to czynnik konieczny, ale nie wystarczający, aby obserwacja na tak dużą odległość zakończyła się powodzeniem. Dzieła dopełniło Słońce, które zachodząc zaczęło podświetlać horyzont "od dołu". Trzeba podkreślić to, że jeszcze kwadrans przed zachodem masyw Alp Liguryjskich, odległych o ponad 300 km, był zupełnie niewidoczny. Zaczął się on pojawiać dopiero w momecie, kiedy Słońce zaczęło chować się za horyzontem, zwiększając tym samym kontrast pomiędzy górami a niebem stanowiącym tło. Alpy z każdą chwilą były coraz lepiej widoczne gołym okiem, a kulminacja obserwacji nastąpiła kilka-kilkanaście minut po zachodzie Słońca.
W późniejszej analizie okazało się, że wyżej opisane czynniki atmosferyczne sprawiły, że uśredniony współczynnik refrakcji na linii obserwacji był trochę większy od standardowej warości i wyniósł 0.15. Pozwoliło to jednak na to, aby ugięte światło podniosło delikatnie horyzont, dzięki czemu na zdjęciu (ale już na ekranie monitora) udało się wypatrzeć to, co było niewidoczne gołym okiem, czyli dwa najbardziej odległe szczyty Alp Nadmorskich w odległości 343-345 km.
To rekordowa obserwacja z Croce del Pratomagno i z analiz wynika, że tej odległości nie poprawi już nawet większy współczynnik refrakcji. Ujrzymy wtedy po prostu trochę więcej gór bardziej podniesionych ponad horyzont.
Wszystkich, którzy chcieliby ten niezwykły widok zobaczyć na własne oczy zachęcam do podjęcia próby i wybrania się przy dobrej pogodzie pomiędzy 1-6 września oraz 4-9 kwietnia, kiedy to za Alpami Nadmorskimi i Liguryjskimi zachodzi Słońce. Dokładne daty i miejsca zachodu Słońca można sprawdzić korzystając z aplikacji Peakfinder (symulacja Peakfinder dla 4.09).
Z około 300 zdjęć zrobionych 9 lipca 2025 r. powstał materiał, który prezentuję poniżej. Ponieważ nie da się fizycznie wszystkiego pokazać i opisać, musiałem przyjąć jakieś kryterium. Wybrałem zatem tylko te zdjęcia, które przedstawiają obiekty (góry, pasma górskie) oddalone o co najmniej 150 km od Croce del Pratomagno. Jest kilka wyjątków od tej reguły, ale są to na tyle ciekawe obserwacje, że ich pominięcie byłoby błędem.
Zdjęcia uszeregowane są według rosnących azymutów, czyli rozpoczynamy od kierunku północnego i obracamy się zgodnie z ruchem wskazówek zegara.
Materiał zdjęciowy obejmuje - z paroma wyjątkami - praktycznie prawie wszystko, co da się z Croce del Pratomagno zobaczyć. Wyjątek stanowi cały kierunek północny czyli wszystkie pasma leżące w Trydencie-Górnej Adydze, które - zgodnie z symulacjami - powinno dać się zobaczyć z Croce del Pratomagno albo z sąsiedniego szczytu Monte Pianellaccio. Poniższa lista rozpoczyna się więc, paradoksalnie od tego, czego nie udało się (jak na razie) uwiecznić na zdjęciach.
Z każdym kolejnym azymutem jest już tylko lepiej. W kierunku południowym nie powiodła się obserwacja jedynie dwóch pasm górskich oddalonych o ponad 210 km. Podobnie jak pasma górskie w Trydencie, są one opisane i oznaczone czerwonymi punktami na mapie poniżej.
Trydent-Górna Adyga
Azymut: 347° - 3°
Monti Sibillini (Góry Sibillińskie), Monti della Laga i Gran Sasso d'Italia
Azymut: 119,5° - 131,5°
Symulacja Udeuschle: kontur
Cała panorama: (2667 x 500 px)
Monti Sibillini: (3205 x 500 px)
Monti della Laga: (1629 x 500 px)
Gran Sasso d'Italia: (1402 x 500 px)
Monti Reaatini
Azymut: 131,5° - 141,5°
Symulacja Udeuschle: kontur
Cała panorama: (1797 x 500 px)
Monti Reatini: (4590 x 500 px)
Monti Càntari, Monti Carseolani, Monti Sabini (Góry Sabińskie), Monti Lucretili
Azymut: 143,5° - 151,5°
Symulacja Udeuschle: kontur
Cała panorama: (1810 x 500 px)
Monti Cantari (brak), Monti Carseolani: (977 x 500 px)
Monti Sabini: (1311 x 500 px)
Monti Lucretili: (1121 x 500 px)
Riserva naturale regionale lago di Vico
Azymut: 161° - 165°
Symulacja Udeuschle: kontur
Cała panorama: (1407 x 500 px)
Riserva naturale regionale lago di Vico: (1646 x 500 px)
Monte Argentario (Przylądek Argentario)
Azymut: 195,5° - 198°
Symulacja Udeuschle: kontur
Oryginalny kadr: (752 x 500 px)
Monte Argentario: (1718 x 500 px)
Isola del Giglio (Wyspa Giglio)
Azymut: 202,5° - 204°
Symulacja Udeuschle: kontur
Oryginalny kadr: (752 x 500 px)
Isola del Giglio: (1192 x 500 px)
Isola d'Elba, Corse, Capraia Isola (Elba, Korsyka, Capraia)
Azymut: 230° - 248,5°
Symulacja Udeuschle: kontur
Cała panorama: (4473 x 500 px)
Isola d'Elba: (891 x 500 px)
Korsyka - Capu a Rughia + Monte Cinto - najdalsza obserwacja Korsyki: (992 x 500 px)
Mar Ligure (Morze Liguryjskie) i Capraia Isola(2240 x 500 px)
Isola di Gorgona, Mar Ligure (Morze Liguryjskie)
Azymut: 257° - 278???°
Symulacja Udeuschle: kontur
Cała panorama: (2747 x 500 px)
Isola di Gorgona: (1083 x 500 px)
Statki na Morzu Liguryjskim: (2548 x 500 px)
Port w Livorno: (3428 x 500 px)
Alpi Marittime (Alpy Nadmorskie), Alpi Liguri (Alpy Liguryjskie) - najdalsza obserwacja z Croce del Pratomagno - 345 km
Azymut: 280° - 283°
Symulacja Udeuschle: kontur
Oryginalny kadr: (752 x 500 px)
Alpi Marittime, Alpi Liguri: (2332 x 500 px)
Appennino Ligure (Apeniny Liguryjskie)
Azymut: 297° - 298,5°
Symulacja Udeuschle: kontur
Oryginalny kadr: (750 x 500 px)
Apeniny Liguryjskie: (782 x 500 px)
Poniżej prezentuję dodatkowo kilka, nie aż tak spektakularnych jeśli chodzi o odległość, ale myśle, że również ciekawych obserwacji z Croce del Pratomagno. Część zdjęć została wykonana 9 lipca, a część kilka dni wcześniej.
Zachód Słońca za Monte Gomito (96 km)
Azymut: 301° - 305°
Symulacja Udeuschle: kontur
Zachód Słońca za Monte Gomito (4.07.2025): (751 x 500 px)
Rifugio Zeno Colò i stacja górna wyciągu krzesełkowego na Monte Gomito na tle Słońca: (750 x 500 px)
Monte Amiata (85 km)
Azymut: 179,5° - 184,5°
Symulacja Udeuschle: kontur
Monte Amiata: (1510 x 500 px)
Florencja (34 km)
Azymut: 291° - 293°
Florencja - oryginalny kadr: (750 x 500 px)
Florencja - zbliżenie: (750 x 500 px)
Florencja - Arno: (750 x 500 px)
Florencja - Duomo: (750 x 500 px)
Florencja przed zachodem Słońca: (750 x 500 px)
Florencja przed zachodem (fragment poprzedniego zdjęcia): (1025 x 500 px)
Siena (45 km)
Azymut: 213° - 219°
Symulacja Udeuschle:
Siena: (1627 x 500 px)
San Gimignano (53 km)
Azymut: 247°
San Gimignano: (1212 x 500 px)
Na koniec nasuwa się naturalne pytanie. Czy jest jeszcze jakiś punkt w Toskanii, z którego możliwa jest obserwacja na większą odległość?
Znalazłem dwa takie miejsca:
Monte Amiata (1738 m n.p.m.) lokalizacja
Monte Prado (2054 m n.p.m.) lokalizacja (na pograniczu Toskanii i Emilia-Romania)
Jeśli chodzi o Monte Amiata, to ze zdjęć satelitarnych widać, że szczyt jest porośnięty lasem i obserwacja horyzontu może być mocno utrudniona. Gdyby jednak okazało, że są jakieś prześwity między drzewami i jest widoczny horyzont na azymucie 292°-294° to Monte Amiata stałoby się niekwestionowanym rekordzistą dalekich obserwacji z Toskanii. Symulacje Udeuschle pokazują bowiem, że najdalej położonym punktem, który można by zobaczyć z tego szczytu przy współczynniku refrakcji 0.16 byłby - identycznie jak z Croce del Pratomagno - Cime du Gélas/Monte Gelàs w Alpach Nadmorskich. Mielibyśmy wtedy obserwację na odliegłość 368 km !!! (symulacja Udeuschle)
Niewiele krótsza obserwacja jest również możliwa z Monte Prado. W przeciwieństwie do Croce del Pratomagno i Monte Amiata, z których rekordowe obserwacje najłatwiej przeprowadzić wieczorem (podczas zachodu), na Monte Prado musielibyśmy wybrać się w nocy przed wschodem Słońca. Najdalszym bowiem obiektem, który można zobaczyć z Monte Prado są Alpy Julijskie położone w Słowienii. Zobaczymy m.in. Triglav - najwyższy szczyt Alp Julijskich odległy o 358 km oraz drugi co do wysokości słoweński szczyt Škrlatica – w odległości 362 km. Na tę obserwację najlepiej wybrać się w II połowie czerwca podczas przesilenia letniego, gdy Słońce wschodzi niespełna 10 stopni od tego pasma górskiego. (symulacja Udeuschle) (symulacja Peakfinder)